ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ, ΜΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα
«Τα Πλεονεκτήματα του να είσαι στο περιθώριο». Θα αρχίσω από τις συστάσεις: ένα βιβλίο εφηβικής λογοτεχνίας του συγγραφέα Stephen Chbosky (Στίβεν Τσμπόσκι), το οποίο εκδόθηκε το 1999 και έγινε ταινία το 2012, σε σκηνοθεσία του ιδίου. Το 2017 ξεκίνησα να το μεταφράζω και τρία χρόνια αργότερα, το 2020, είχα την ευτυχία να δω τη μετάφραση αυτή να εκδίδεται από τις εκδόσεις Τόπος και να αγαπιέται από πολλούς. Αυτοί οι πολλοί είναι αφενός έφηβοι (κι ας μας κατηγορούν οι μεγαλύτεροι και οι φιλόλογοι ότι έχουμε απομακρυνθεί από τη λογοτεχνία. Το λέω και το ξαναλέω: δεν είναι μόνο ο Λουντέμης και ο Καζαντζάκης λογοτεχνία. Είναι και ο Τζον Γκριν, είναι ο Στίβεν Κινγκ, αλλά και κάθε συγγραφέας εφηβικής λογοτεχνίας. Ο όρος «εφηβική» δεν την καθιστά λιγότερο λογοτεχνία, ας μην δυσκολεύουμε τη ζωή μας! Αφετέρου, είναι και ενήλικες. Δεν είναι παράξενο αυτό, αν αναλογιστούμε την ιστορία του βιβλίου: ένας δεκαεξάχρονος έφηβος, ο Τσάρλι, ο οποίος δεν είναι ούτε δημοφιλής, ούτε όμως και ο τελευταίος του σχολείου, αναζητά τις ισορροπίες του μέσα στο λύκειο, την οικογένειά του, τις φιλικές κι ερωτικές σχέσεις του, ενώ παράλληλα προσπαθεί να διαχειριστεί τις ανασφάλειές του, και κάποια τραυματικά για τον ίδιο γεγονότα. Κάποιες φορές τα καταφέρνει, ενώ άλλες όχι. Συνοπτικά, ο Τσάρλι μεγαλώνει. Μαθαίνει να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του, τους φόβους του και να βάζει όρια στους άλλους. Με άλλα λόγια, ο Τσάρλι είναι ο μέσος άνθρωπος· αυτός που προσπαθεί να μάθει να κινείται μέσα στη ζωή, απορώντας διαρκώς αν ο τρόπος που επιλέγει να το κάνει είναι ο «σωστός» και «γιατί οι άλλοι φαίνονται να τα καταφέρνουν καλύτερα από εμένα;»
Διαβάζοντας τα «Πλεονεκτήματα» σε ηλικία 14 χρονών (δηλαδή στην αρχή της εφηβείας, μέσα στις ανασφάλειες και τους φόβους) είδα τον εαυτό μου με τον πιο ρεαλιστικό τρόπο. Με τον πιο, τολμώ να πω, σωστό τρόπο. Ο Τσάρλι, στις επιστολές του, έγραφε τις ακριβείς σκέψεις μου με τις καλύτερες λέξεις. «-Γιατί οι καλοί άνθρωποι πάντα διαλέγουν τους λάθους ανθρώπους να ερωτευθούν; – Αποδεχόμαστε την αγάπη που πιστεύουμε ότι μας αξίζει» και «Αυτή είναι η ζωή μου και είναι ταυτόχρονα χαρούμενη και θλιβερή, και προσπαθώ να καταλάβω πώς γίνεται αυτό» και τόσα άλλα. Χωρίς καμία υπερβολή, το βιβλίο μου είναι υπογραμμισμένο σχεδόν σε κάθε σελίδα. Και αυτή η αίσθηση της κατανόησης ήταν που με ώθησε να το μεταφράσω. Καθώς άρχισα να το προτείνω σε φίλους μου, σύντομα κατάλαβα ότι η γνώση της αγγλικής δεν είναι κάτι το δεδομένο και ήταν λάθος μου να την αντιμετωπίζω ως τέτοια. Γι’ αυτό, όταν μια φίλη μου είπε «θα ήθελα να το διαβάσω, όμως άσ’ το, δε ξέρω καλά αγγλικά», αποφάσισα να επιχειρήσω τη μετάφραση η ίδια. Και το έκανα. Και τολμώ να πω ότι (μετά τις πανελλαδικές) ήταν το δυσκολότερο πράγμα που έχω κάνει. Γιατί όταν μεταφράζεις έχεις την ευθύνη να μεταφέρεις όχι τις λέξεις, αλλά την ιστορία που αυτές διηγούνται, την ενέργεια και τη διαφορετικότητα του κάθε χαρακτήρα και του βιβλίου ως συνόλου. Πολλές φορές ξεφύλλιζα το λεξικό ή έψαχνα στο διαδίκτυο για την κατάλληλη λέξη κι έμενα ανικανοποίητη, γιατί απλώς δεν ήταν η σωστή λέξη και ποτέ δε θα το έλεγε ο Χ χαρακτήρας αυτό.
Στο τελικό αποτέλεσμα βοήθησαν πολύ και οι επιμελήτριες του βιβλίου, η κυρία Τουλγαρίδου και η κυρία Λόη. Κι έτσι, έχουμε τη μεταφορά της ιστορίας στα ελληνικά. Κάτι που το κοινό δέχθηκε με αγάπη, και τι παραπάνω μπορεί να ζητήσει μια νέα μεταφράστρια, από το να δει την πρώτη της δουλειά —η οποία είναι και το αγαπημένο της βιβλίο— να διαβάζεται από τόσο κόσμο.
Δεν τα πάω καλά με τους επιλόγους, οπότε θα είμαι συνοπτική· ένα τεράστιο ευχαριστώ στον Stephen Chbosky για το βιβλίο, στις εκδόσεις Τόπος
